Zaparcie to dość częsty problem – może dotyczyć nawet 30% pacjentów, częstszy jest wśród kobiet i osób po 60. roku życia [1]. Nie stanowi choroby samej w sobie, ale jest objawem zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego [2].
Zgodnie z definicją zaparcie rozpoznaje się, jeśli pacjent oddaje stolec rzadziej niż trzy razy w tygodniu lub jeśli defekacji towarzyszą takie objawy jak wzmożone parcie, twardy stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia oraz zablokowania odbytu, a także potrzeba ręcznej manipulacji [1]. Poza sporym dyskomfortem, może nieść ze sobą również poważne konsekwencje zdrowotne, dlatego zawsze powinno być odpowiednio rozpoznane i leczone.

Zaparcia można podzielić na dwie podgrupy:

• Zaparcia idiopatyczne związane z zaburzeniami czynności jelita grubego lub/i zaburzeniami funkcji odbytniczych
• Zaparcia wtórne związane z przyczyną organiczną, zaburzeniami metabolicznymi, neurologicznymi lub wpływem stosowanych leków [3].

Do czynników sprzyjających pojawieniu się zaparcia czynnościowego zaliczamy [2,4]:

• uwarunkowania genetyczne
• płeć żeńską
• wiek powyżej 65 lat
• dietę ubogą w błonnik
• spożywanie zbyt małej ilości płynów
• nieregularne odżywianie
• opóźnianie defekacji
• niezdrową dietę (bogata w niezdrowe tłuszcze, węglowodany proste)
• ograniczenie aktywności fizycznej
• zaburzenia psychiczne (lęk)
• stosowanie niektórych leków

Wiele z tych czynników sprawia, że w czasie lata częściej spotykamy w aptece pacjentów z tym problemem. Wakacyjne wyjazdy mogą wiązać się z niezdrową dietą, nieregularnym odżywianiem, brakiem możliwości skorzystania z toalety dokładnie wtedy, kiedy jest potrzeba, co w efekcie doprowadza do pojawienia się problemu.

Uciążliwe objawy towarzyszące zaparciom

Zaparcie to przede wszystkim dyskomfort dla pacjenta, ale to również ryzyko rozwoju uciążliwych objawów i poważnych konsekwencji zdrowotnych w przyszłości. Szczególnie jeśli problem często nawraca, nie jest zdiagnozowany lub leczony nieprawidłowo. Do podstawowych objawów klinicznych towarzyszących przewlekłym zaparciom zaliczamy [4,5]:

• bóle brzucha
• wzdęcia
• odbijanie
• nudności
• brak apetytu
• wymioty
• uczucie niepokoju
• bezsenność

Poważne konsekwencje zdrowotne

Jednak nawracające i przede wszystkim nieleczone zaparcia to również poważne ryzyko zdrowotne dla pacjenta. Zalegające w końcowym odcinku jelita grubego masy kałowe mogą wyrządzić sporo szkód. W konsekwencji mogą pojawić się stany zapalne i poranienia okolic odbytu, zaburzenia napięcia ściany odbytnicy i jej atonia (to powoduje paradoksalne nietrzymanie i popuszczanie kału) oraz guzki krwawnicze. Stan taki w konsekwencji może również prowadzić do zaczopowanie jelita, powstawania uchyłków, krwawień, niedrożności oraz patologicznej zmiany składu flory bateryjnej [4,5].
Nawracające zaparcia, to również problem psychologiczny, który powoduje wtórne narastanie problemów z wypróżnieniem (szczególnie zaznaczone jest to w populacji dzieci). Niemiłe doświadczenia, trudność, a przede wszystkim ból podczas defekacji powodują celowe wstrzymywanie i rezygnację z wypróżnienia. Z tego powodu należy działać nawet w przypadku sporadycznego pojawiania się problemu, pozwoli to uniknąć przykrych i niebezpiecznych konsekwencji [4,5].

Odpowiednie postępowanie

Zgodnie z literaturą naukową leczenie zaparć w pierwszej kolejności powinno opierać się na modyfikacjach w stylu życia, polegających przede wszystkim na odpowiednich zmianach dietetycznych (uwzględnienie produktów bogatych w błonnik, wykluczenie pokarmów zapierających, odpowiednie nawodnienie) i zwiększeniu aktywności fizycznej [4].
Jednak zanim wdrożymy dietę bogatą w błonnik należy pozbyć się z jelita aktualnie zalegających mas kałowych, a dopiero potem zapobiegać kolejnym epizodom.

Doraźna pomoc w problemach

Lekiem, który możemy zaproponować pacjentowi jest bisacodyl (Dulcobis). To substancja czynna, której mechanizm działania polega na drażnieniu splotów nerwowych w jelicie cienkim a tym samym stymulowaniu jego skurczów. Bisacodyl przyspiesza perystaltykę, wstrzymuje wchłanianie elektrolitów, zwiększa ilość płynów wydzielanych do jelita, co powoduje rozluźnienie mas kałowych, a w efekcie ułatwia defekację [7].
Związek ten wykazuje aktywność jedynie w obrębie jelita grubego, a do krążenia ogólnego wchłania się w około 15% [6]. Preparat ten jest nie tylko skuteczny, ale również o dobrym profilu bezpieczeństwa, co wykazały liczne badania kliniczne [8]. Jego zastosowanie przynosi ulgę już po 6 godzinach – zaleca się jego zażycie wieczorem dzięki czemu efekt pojawia się zwykle rano. Ze względu na dane z badań klinicznych, sugerujące bezpieczeństwo preparatu, może być on podawany kobietom karmiącym oraz dzieciom po 4. roku życia [7,9].
Stosowany zgodnie z zaleceniami producenta (maksymalnie przez 5 dni bez konsultacji z lekarzem) nie powoduje również przyzwyczajenia organizmu u większości osób, a więc jest dobrym rozwiązaniem w krótkotrwałym i objawowym leczeniu zaparć w celu ułatwienia defekacji i przyniesienia szybkiej ulgi pacjentowi [10].

Opracowała mgr farm. Iwona Napierała