Na powierzchni błony śluzowej jamy ustnej i gardła bytuje wiele różnych mikroorganizmów (szacuje się, że może to być nawet 700 rożnych gatunków). Wchodzą one w skład naturalnej mikroflory, która w warunkach fizjologicznych nie stwarza zagrożenia dla swojego gospodarza [1]. Największą grupę stanowią bakterie, zarówno tlenowe, jak i beztlenowe, ale pojawiają się również grzyby, a nawet pierwotniaki [2].
Organizmy te zasiedlają jamę ustną już w dzieciństwie, a ich skład zmienia się i kształtuje przez całe życie.
Zaburzenia w składzie naturalnej mikroflory mogą sprzyjać kolonizacji przez bakterie chorobotwórcze [3]. Mogą one być spowodowane chorobami ogólnoustrojowymi, przewlekłym stosowaniem niektórych leków np. antybiotyków, a także nieprawidłową higieną jamy ustnej oraz niezdrową dietą. Problem częściej dotyczy osób starszych [2].

Bakterie występujące w jamie ustnej – krótka charakterystyka

Do grupy najliczniej reprezentowanej należą ziarenkowce Gram+, a przede wszystkim rodzaj Streptococcus (paciorkowce). Paciorkowce stanowią 28% populacji bakterii występujących w płytce nazębnej, 29% bakterii w szczelinie dziąsłowej, 45% na języku i 46% w ślinie. Paciorkowce pojawiają się również na wewnętrznej stronie policzków [3]. Na powierzchni ust i warg występują głównie ziarenkowce z rodzaju Micrococcus i Staphylococcus oraz Gram+ pałeczki z rodzaju Propionibacterium i Corynebacterium [3].
Wśród innych bakterii Gram+ zasiedlających jamę ustną wymienić należy Lactobacillus, Propionibacterium oraz Eubacterium i Actinomyces. Natomiast w grupie bakterii beztlenowych dominują pałeczki Gram-, które występują w kieszonkach zębowych i płytce poddziąsłowej. Należą do nich m.in. Porphyromonas, Prevotella, Fusobacterium czy Leptotrichi [2].
Najwięcej bakterii zasiedla powierzchnię języka. Jest ich tam około 100 na każdą komórkę nabłonka języka [3].

Choroby związane z zaburzeniami mikroflory jamy ustnej

Większość bakterii bytujących w jamie ustnej odpowiada przede wszystkim za tworzenie płytki nazębnej, a tym samym ma wpływ na rozwój próchnicy oraz zapalenie przyzębia i błony śluzowej [3]. Bakterie z rodzaju Actinomycesmogą być odpowiedzialne za rozwój promienicy. Jest to choroba, która powoduje tworzenie licznych przetok, ropni i guzów na powierzchni błony śluzowej w okolicach żuchwy i szyi [2]. Gram ujemne pałeczki z rodzaju Heamophillusmogą powodować zapalenie kości szczęki [3]. Zakażenia bakteryjne błony śluzowej mogą powodować stany zapalne, owrzodzenia i nadżerki w obrębie jamy ustnej i gardła.

Zaburzenia równowagi w składzie fizjologicznej mikroflory jamy ustnej nie tylko zwiększają ryzyko rozwoju lokalnych zakażeń, ale mają również wpływ na ogólny stan zdrowia. Wykazano, że zaburzenia te prowadzą do zwiększenia ryzyka rozwoju miażdżycy, cukrzycy oraz poważnych zakażeń, takich jak na przykład bakteryjne zapalenie wsierdzia [1,3]. Mogą również mieć udział w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów, zapalenia nerek czy też udaru mózgu [2].
Nieprawidłowy skład mikroorganizmów w jamie ustnej ma także związek z pojawieniem się nieprzyjemnego zapachu z ust, czyli rozwojem tak zwanej halitozy [2].

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych (angina)

Jedną z często obserwowanych chorób w obrębie gardła, wywołanych zakażeniem jest ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych nazywane również anginą.
Choć najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych są wirusy, to od 15% do 30% zakażeń u dzieci i 5%-10% zakażeń u dorosłych może być spowodowanych przez bakterie. W większości takich przypadków anginę powoduje paciorkowiec ropotwórczy – Streptococcus pyogenes [4]. Chorobę można rozpoznać na podstawie charakterystycznych objawów, do których należą [4]:

– wysoka gorączka
– bardzo silny ból gardła i problemy z połykaniem
– przekrwienie i biały nalot na migdałkach
– powiększenie szyjnych węzłów chłonnych

Leczenie zakażeń bakteryjnych jamy ustnej i gardła

Zarówno w przypadku zakażeń bakteryjnych błony śluzowej jamy ustnej i dziąseł, jak i rozpoznania anginy paciorkowcowej, zaleca się leczenie przyczynowe, jakim jest antybiotykoterapia [4].
Wspomagająco można również wdrożyć miejscowe leczenie antyseptyczne. W takim przypadku warto sięgnąć po lek zawierający w swoim składzie substancję o szerokim spektrum działania. W przypadku zapalenia błony śluzowej jamy ustnej można również dołączyć miejscowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz znieczulające [5]. Warto również pamiętać o odpowiednim nawodnieniu.

Dobrym wyborem w stanach zapalnych jamy ustnej i dziąseł a także w przypadku zakażeń grzybiczych jamy ustnej i gardła po leczeniu antybiotykami będzie zaproponowanie pacjentowi zastosowania leku zawierającego w swoim składzie chlorchinaldol. Substancja ta wykazuje szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego – zarówno na bakterie Gram+, jak i Gram -, np. Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus, Salmonella spp., Shigella spp., Proteus vulgaris, Escherichia coli, Corynebacterium diphtheriae, Pseudomonas pyogenes, Pseudomonas aeruginosa, działa również na grzyby Candida albicans.
Lek, który zawiera w swoim składzie chorochinaldol należy przyjmować po 1 tabletce co 1-2 godziny (maksymalnie 10 tabletek dziennie). Tabletek nie należy rozgryzać ani stosować w czasie posiłków [6].

Opracowała mgr farm. Iwona Napierała